Sociale veiligheid
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Sociale veiligheid bevorderen
Ongepast en ongewenst gedrag komt overal voor. Om de sociale veiligheid op het werk of op school te bevorderen is het belangrijk hier met elkaar over in gesprek te kunnen gaan. Doen alsof het niet voorkomt werkt juist averechts. Als er geen duidelijke signalen gegeven worden aan degene die zich schuldig maakt aan ongepast taalgebruik of aanstootgevend gedrag dan krijgt deze collega of leerling de indruk dat het dus wel oké is. Hij of zij zal er mee doorgaan of juist nog verder over de grens heengaan.
Grenzen aangeven
Grenzen aangeven is dan ook uitermate belangrijk. Download en oefen de gratis grenzenoefening 'Stop zeggen' maar eens. Maar ook door het ophangen van een veelzeggende poster over ongewenst gedrag of door het bespreekbaar te maken in de groep, geef je een duidelijk signaal af. Bekijk hier alle posters grensoverschrijdend gedrag.
Sociale veiligheid vergroten door onveiligheidsgevoel weg te nemen
Door niets te doen aan een situatie van grensoverschreidend gedrag, vergroot je het onveiligheidsgevoel in de groep. De persoon of personen die het overkomt voelen zich niet gesteunt, de onveilige situatie blijft bestaan en er wordt niet tegen opgetreden.
Praten helpt het groepsgevoel versteken en het groepsklimaat te verbeteren
Door te zwijgen lost het probleem zich niet op, sterker nog, er wordt bijgedragen aan het instandhouden en verergeren van het probleem. Ongepast gedrag komt meestal voort uit machtsongelijkheid en hoe eerder hier iets mee gedaan wordt, hoe gemakkelijker het probleem opgelost kan worden. Dus ga in gesprek met elkaar als er zich een onveilige of ongepaste situatie voordoet en maak afspraken. Verzwijg het niet, maar ga werken aan het verbeteren van het groepsklimaat, waarin iedereen zich veilig kan voelen.
Sociale veiligheid op school
Sociale veiligheid is het zich beschermd voelen en weten tegen gevaar. Een sociaal veilige school is een school waar géén plaats is voor (ongewenst) grensoverschrijdend gedrag. Sinds 1 augustus 2015 is voor scholen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en speciaal onderwijs de wettelijke bepaling over de sociale veiligheid van leerlingen op school van kracht. Een school is veilig als de sociale, psychische en fysieke veiligheid van leerlingen niet door het handelen van anderen wordt aangetast. Een veilige omgeving voor scholieren en onderwijspersoneel houdt in dat er een prettige sfeer op school is. Het betekent dat de school optreedt tegen incidenten zoals ongepast gedrag, diefstal, intimidatie, pesten, cyberpesten, uitschelden, discriminatie, verkoop en gebruik van verdovende middelen, geweld en andere vormen van ongepast gedrag, en deze zoveel mogelijk voorkomt. Dat kan door op tijd te signaleren en hier gericht tegen op te treden.
Wet Veiligheid op school
De wet Veiligheid op school heeft als doel dat scholen zich zoveel mogelijk inspannen om pesten tegen te gaan en dat scholen zelf zorgen dragen voor de sociale veiligheid op school. Een schoolveiligheidsplan kan voor iedere school uitgewerkt worden. Hierin kan ook pesten uitvoerig in behandeld worden. Scholen kunnen zelf beslissen of en hoe ze hun onderwijspersoneel trainen tegen agressie en geweld. In de wet staat ook dat scholen de beleving van veiligheid en het welzijn van hun leerlingen moeten volgen. De bedoeling hiervan is dat er altijd een actueel en representatief beeld is van de situatie op school. In opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap verzamelt en verspreidt de Stichting School & Veiligheid informatie en deskundigheid over (sociale) veiligheid op scholen. Bij het maken van een schoolveiligheidsplan kunnen scholen van deze stichting hulp krijgen. Het veiligheidsbeleid wordt uitgewerkt in een veiligheidsplan; het plan voor veiligheid, gezondheid en milieu.
Schoolveiligheidsplan en pestprotocol
De PO-Raad en de VO-raad ondersteunen scholen om een sociaal veilige omgeving voor leerlingen te maken. Zij kunnen bijvoorbeeld helpen bij het opstellen van een veiligheidsplan. Hierin worden ook de maatregelen tegen pesten op school, het pestprotocol, opgenomen. In een schoolveiligheidsplan staat bijvoorbeeld dat wapens en drugs op school verboden zijn. Ook staat erin hoe scholen dit controleren. In een pestprotocol (pestbeleid) staat wat de school onder pesten verstaat. En hoe de school pesten probeert te voorkomen en welke stappen de school hiertegen onderneemt. In het veiligheidsplan staat ook hoe scholen met een voorval omgaan en welke instanties ze inschakelen. Pesten op school voorkomen kan aan de hand van veel lesmaterialen over pesten. Pesten wordt hierdoor bespreekbaar en er kunnen duidelijke afspraken gemaakt worden over hoe docenten en leerlingen het pesten zoveel mogelijk kunnen voorkomen.
Toezicht op het schoolveiligheidsplan
De Inspectie van het Onderwijs controleert of onderwijsinstellingen maatregelen nemen voor een veilige omgeving. Het gaat om een veilige omgeving voor zowel leerlingen en studenten als het onderwijspersoneel. De Inspectie let er vooral op of scholen de sociale veiligheid van hun leerlingen ook monitoren en of er een vast aanspreekpunt voor pesten is. Leerlingen en ouders die met pesten te maken krijgen moeten altijd met hun verhaal bij iemand terecht kunnen op school. Het hoger onderwijs heeft bijvoorbeeld te maken met risico’s zoals cyberpesten, cybercrime, hacken, misbruik persoonsgegvens en spionage. Ook kan er sprake zijn van zorgwekkend gedrag van studenten of niet integer gedrag van personeel.
Positief groepsklimaat geeft meer sociale veiligheid
Elke leerkracht wil een positieve sfeer in de klas, dat leerlingen prettig met elkaar omgaan en dat pesten geen kans krijgt. Met de lesmaterialen op deze website kunt u ingaan op signalen van pesten en dit bespreekbaar maken. Zo kunt u een eventueel probleem direct aanpakken wat ten goede zal komen aan de sfeer in de klas. Het pesten heeft niet alleen gevolgen voor de pester en de zondebok, maar voor alle betrokkenen. Reden genoeg om (digitaal) ongewenst gedrag in het onderwijs tegen te gaan. Werken aan sociale veiligheid en een positief groepsgevoel is vooral werken aan het onderlinge vertrouwen. Belangrijk is een school die voor leerlingen en personeel sociaal veilig is. Pesten is internationaal een wijdverbreid probleem op scholen, met ernstige gevolgen voor alle betrokkenen en het schaadt het onderlinge vertrouwen.
Een positieve sfeer komt de leerprestaties ten goede!
Sociale veiligheid op school is van groot belang voor het behalen van goede leerprestaties. Een veilige en positieve sfeer creëren op school zorgt ervoor dat leerlingen zich comfortabel voelen in hun omgeving en zich vrij voelen om te participeren in activiteiten, waardoor het leervermogen wordt vergroot.
Ongepast gedrag voorkomen en het vertrouwen in elkaar bevorderen
Sociale veiligheid is het voorkomen van ongewenst gedrag en het aanmoedigen van vertrouwen tussen mensen. Het is een goede manier om ervoor te zorgen dat mensen zich in elke omgeving comfortabel en sterk voelen. Sociale veiligheid draagt bij aan de instandhouding van groepsdynamiek in alle gemeenschappen.